«Το Πάσχα των Ελλήνων»

Μια από τις μεγαλύτερες γιορτές που έχει στήσει η ελληνική ποίηση για την ανάσταση του θεανθρώπου είναι το «Πάσχα των Ελλήνων» του Άγγελ...

Μια από τις μεγαλύτερες γιορτές που έχει στήσει η ελληνική ποίηση για την ανάσταση του θεανθρώπου είναι το «Πάσχα των Ελλήνων» του Άγγελου Σικελιανού.

Γραμμένη στα τέλη της δεκαετίας του 1920, η εκτενής αυτή ποιητική σύνθεση εκφράζει μιαν υψηλή ανάταση του λυρικού πνεύματος, που εξυμνεί τα παιδικά χρόνια του Ιησού (όταν εκείνος δεν αντιμετωπίζει ακόμη το μαρτύριο που θα του επιφυλάξει ο ενήλικος βίος του), βάζοντας εκ παραλλήλου στο προσκήνιο το σεπτό και ασκίαστο πρόσωπο της μητέρας του. Οι μορφές του Χριστού και της Μαρίας αποτελούν στο «Πάσχα των Ελλήνων» πηγή χαράς και εκ βάθρων ανανέωσης αφού συνδέονται ευθέως με τη λαμπρότητα του ελληνικού τοπίου και της ελληνικής φύσης, που βρίσκουν την έκφρασή τους στην αμεσότητα του λαϊκού, προφορικού λόγου και τις ειδυλλιακές εικόνες της δημοτικής παράδοσης.

Το «Πάσχα των Ελλήνων» δεν αποτελεί παρόλα αυτά έργο ενός παραδοσιακού ποιητή. Ο Σικελιανός είναι ένας μυστικιστής που πιστεύει με όλες του τις δυνάμεις στη λυτρωτική δύναμη της τέχνης. Η τέχνη και το λυτρωτικό της όραμα είναι σε θέση για τον Σικελιανό όχι μόνο να ονειρευτούν την οικουμενικότητα του ανθρώπου, αλλά και να συμβάλουν στην απελευθέρωση του κόσμου από τα δεινά των καταστροφικών του συγκρούσεων. Με τη μύησή του στα μυστικά της φύσης και της γλώσσας ο ποιητής καταβάλλει μια τιτάνια προσπάθεια για να συνενωθεί με το σύμπαν, που συναιρεί το γήινο και το θείο σε μιαν αδιαίρετη ολότητα.

Η συνύπαρξη του γήινου και του θεϊκού στοιχείου διατρέχει απ’ άκρου εις άκρον το «Πάσχα των Ελλήνων», παντρεύοντας την πνευματικότητα της χριστιανικής υμνογραφίας με την προσήλωση του αρχαιοελληνικού λυρισμού στην υλική βάση της ζωής. Ο Ιησούς και η Θεοτόκος θα συναντήσουν στους στίχους του Σικελιανού την ανάσταση των αρχαίων θεών και του παγανισμού («Μικρή καμπάνα τρεμάμενη εφώναζε τον Πάνα») ενώ και χριστιανικά ονόματα ή σύμβολα θα αποκτήσουν αίφνης μια καθαρώς σωματική αίσθηση και διάσταση («Μαγδαληνή, Μαγδαληνή, του πόθου μέγα αστέρι»). Ο ποιητής θα μιλήσει για τη γέννηση της Μαρίας από τον Ιωακείμ και την Άννα, για τη μνηστεία της με τον Ιωσήφ, όπως και για το θεάρεστο μήνυμα του Ευαγγελισμού. Σε ό,τι αφορά τον μικρό Ιησού, ο Σικελιανός θα περιγράψει σε υποβλητικούς τόνους το πρώτο του θαύμα, που ήταν να εμφυσήσει πνοή σε δώδεκα περιστέρια τα οποία έφτιαξε από νερό και χώμα και θα συνταιριάξει στην παρουσία του την αθωότητα του παιδιού με τη μεγαλοσύνη του θεού.

Πολλοί έχουν μεμφθεί κατ΄επανάληψη τον Σικελιανό (από την πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα μέχρι και τις ημέρες μας) για εκφραστικό συνωστισμό και υψηγορία: για μια στιχουργική που πνίγει με τις συνεχείς εξάρσεις της τη συγκίνηση και συσκοτίζει το νόημα. Το «Πάσχα των Ελλήνων» αφήνει σίγουρα από την πρώτη στιγμή πίσω του τέτοιες αιτιάσεις και μετατρέπει τη Θεοτόκο και τον Χριστό σε φορείς μιας σπάνιας και απροσποίητης ευφορίας.

Στο «Πάσχα των Ελλήνων» δεν υπάρχει θρήνος και ο πόνος ή η προδοσία ταξιδεύουν μακριά από τον τόπο του. Μοιάζει σαν η θεϊκή αποστολή να έχει επιτελέσει ήδη τον προορισμό της, με τον οικουμενισμό του ποιητή να θριαμβεύει. Η Μαρία και ο γιος της είναι τα πρόσωπα του θείου δράματος, όπως τα έχει αναδείξει ολόκληρη η χριστιανική θεολογία, από την άλλη, ωστόσο, μεριά είναι και κάτι άλλο: οι πυλώνες για την είσοδο σε μιαν ευλογημένη γη, σε μιαν αστραφτερή ποιητική χώρα, όπου θεοί και άνθρωποι ξεκινούν από την αρχή την πορεία τους, έτοιμοι να υπερβούν κάθε αντίθεση και να καταργήσουν την οποιαδήποτε αντινομία. Όπως θα πει στον παλαιότερο «Αλαφροΐσκιωτο» (1907) ο ποιητής: «Πετιώμαι απάνω. Η αλαφρότη μου / είναι ίσια με τη δύναμή μου / Λάμπει το μέτωπό μου ολόδροσο / στο βασίλεμα σειέται ανοιξιάτικο / βαθιά το κορμί μου / Βλέπω γύρα. Το Ιόνιο / και η ελεύτερη γη μου!»

http://www.kathimerini.gr